❝ สารที่นำมาใช้ทางการแพทย์อย่างกว้างขวาง และใช้เป็นยารักษาโรค อย่างเช่น สเตียรอยด์ (Steroid) มีสรรพคุณเหมือนเป็นยาวิเศษ รักษาโรคหรือภาวะต่าง ๆ ได้อย่างหลากหลาย แต่เราก็มักได้ยินเกี่ยวกับอันตรายจากการใช้ยาที่มีสเตรียรอยด์เป็นส่วนผสม นั่นอาจเป็นเพราะการใช้ยาอย่างรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ไม่อยู่ในการควบคุมของแพทย์หรือเภสัชกร และหากใช้ยาต่อเนื่องเป็นเวลานาน อาจส่งผลข้างเคียงไม่พึงประสงค์ตามมาได้ แต่สิ่งที่น่ากลัวคือ มีการนำสเตียรอยด์มาปลอมปนในผลิตภัณฑ์ยาหรือเครื่องสำอางเพื่ออวดอ้างสรรพคุณผลิตภัณฑ์นั้น ๆ ซึ่งอาจจะส่งผลร้ายของเราในอนาคตได้ ❞
SGE CHEM จะพาไปทำความรู้จักสเตียรอยด์ เพื่อรู้เท่าทันดักจับให้อยู่หมัดก่อนสารนี้จะเข้าถึงตัวเรานั่นเอง
สเตียรอยด์คืออะไร?
คือ ฮอร์โมนชนิดหนึ่งที่ร่างกายสร้างขึ้นเองได้ ทำหน้าที่ควบคุมการทำงานของระบบต่าง ๆ ในร่างกาย เช่น ต้านการอักเสบ, ลดการปวดต่าง ๆ, ควบคุมสมดุลน้ำหนักและเกลือแร่, กดภูมิคุ้มกัน, ปรับความเครียด เป็นต้น เนื่องด้วยคุณสมบัติของสารสเตียรอยด์ที่จำเป็นต่อร่างกาย จึงทำให้มีการผลิตสเตียรอยด์สังเคราะห์ขึ้นเพื่อใช้ทางการแพทย์ มีหลายชนิด และหลายรูปแบบทั้งยาฉีด ยาเม็ด และยาครีม นั่นเอง
สเตียรอยด์ที่ใช้ในทางการแพทย์ เรียกว่า คอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroid) เป็นสารที่สังเคราะห์เลียนแบบสเตียรอยด์ที่ร่างกายสร้างขึ้น เพื่อใช้ประโยชน์ในการรักษาโรคต่าง ๆ รวมถึงทดแทนในกรณีที่ร่างกายไม่สามารถสร้างฮอร์โมนดังกล่าวได้ โดยยาที่มีส่วนผสมของสเตียรอยด์นี้ตามกฎหมายแพทย์จะเป็นผู้สั่งจ่ายยาเท่านั้น
สเตียรอยด์แบ่งออกได้ 2 ประเภท ดังนี้
|
สเตียรอยด์ธรรมชาติ |
สเตียรอยด์สังเคราะห์ |
▶ ยาสเตียรอยด์ที่ใช้ภายนอก (External Use) ผลการรักษาให้ออกฤทธิ์เฉพาะที่ เช่น
- ยาหยอดตา สำหรับการอักเสบที่ตา เยื่อบุตาขาวอักเสบ
- ยาพ่นจมูก ใช้ควบคุมอาการแพ้โพรงจมูกอักเสบ
- ยาสูดพ่นทางปาก ใช้ควบคุมอาการทางเดินหายใจ เช่น โรคหอบหืด ถุงลมโป่งพอง เป็นต้น
- ยาทาทางผิวหนัง ใช้สำหรับกดภูมิคุ้มกันหรืออาการผื่นคันที่ผิวหนัง
▶ ยาสเตียรอยด์ออกฤทธิ์ทั่วร่างกาย (Systemic Use)
ผลการรักษาให้ออกฤทธิ์ทั่วร่างกายทุกระบบ เช่น ยาฉีดและยารับประทาน ส่วนใหญ่ใช้ลดอาการอักเสบภายใน หรือเพื่อกดภูมิคุ้มกัน เช่น ผู้ป่วยข้ออักเสบรูมาตอยด์ โรคภูมิแพ้ตัวเอง (SLE) หรือผู้ป่วยที่มีปัญหาทางเดินหายใจอักเสบเรื้อรัง และอาการภูมิแพ้ทางผิวหนังหรือทางเดินหายใจที่รุนแรง เป็นต้น
▾ ▾ ▾ ▾ ▾ ▾ ▾ ▾ ▾ ▾ ▾ ▾ ▾ ▾ ▾
ครีมที่ผสมสเตียรอยด์อันตรายต่อผิวอย่างไร?
สำหรับผู้ที่ใช้ครีมสเตียรอยด์เป็นเวลานานจนหน้าติดสเตียรอยด์นั้นผลกระทบที่ตามมา คือ สารชนิดนี้จะทำให้ผิวหน้าของผู้ใช้บางลง เมื่อโดดแสงแดดก็จะส่งผลให้มีอาการแสบร้อนบนใบหน้า และยังทำให้หลอดเลือดใต้ผิวหนังเปราะบางและแตกได้ง่าย รวมถึงยังมีอาการสิวและผื่นอักเสบขึ้นมาบริเวณรอบ ๆ ปากได้อีกด้วย ซึ่งผู้ที่ติดสเตียรอยด์นั้นจะไม่สามารถที่จะหยุดใช้ยาได้ เพราะหากหยุดใช้ยาเหล่านี้ก็จะเกิดอาการแดงที่บริเวณใบหน้าและการอักเสบของผิวก็จะมากขึ้น ซึ่งเป็นสิ่งที่รักษาให้หายได้ยากมาก นอกจากนั้นหากใช้ในปริมาณที่มากเกินไปก็จะทำให้ส่งผลเสียต่ออวัยวะภายในของเราโดยตรง ไม่ว่าจะเป็น ต่อมหมวกไตผิดปกติที่มักจะเกิดขึ้นโดยเฉพาะในเด็กและผู้สูงอายุ และยังอาจส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตที่ผิดปกติได้อีกด้วย
โทษของสเตียรอยด์เป็นอย่างไร?
สเตียรอยด์สังเคราะห์เป็นสารที่มีผลต่อระบบต่าง ๆ ในร่างกายทุกระบบ ดังนั้นการใช้ยาสเตียรอยด์อย่างไม่ถูกต้อง อาจนำไปสู่อันตราย เช่น
- กดภูมิคุ้มกันของร่างกายทำให้ภูมิคุ้มกันลดลง ทำให้ติดเชื้อง่าย เป็นแผลที่ผิวหนังตามร่างกาย แขน ขา นิ้วมือ ทำให้แผลหายช้า บางรายแผลลุกลามทั่วร่างกายจนเกิดการติดเชื้อเข้าในกระแสเลือด และบางทีสเตียรอยด์อาจปิดบังอาการแสดงของโรคติดเชื้อ กว่าจะตรวจพบ เชื้อโรคก็ลุกลามรุนแรงมากจนทำให้เสียชีวิต
- ทำให้เยื่อบุในกระเพาะอาหารบางลงและยับยั้งการสร้างเนื้อเยื่อกระเพาะอาหารใหม่ อาจทำให้กระเพาะอาหารทะลุ หรือเลือดออกในกระเพาะอาหารโดยไม่มีอาการปวดท้องมาก่อน
- ทำให้ผู้ป่วยเบาหวานไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลให้อยู่ในช่วงปกติได้ จะมีระดับน้ำตาลสูง
- ทำให้ผู้ป่วยความดันโลหิตไม่สามารถควบคุมระดับความดันโลหิตให้อยู่ในช่วงปกติได้ จะมีระดับความดันโลหิตสูง แต่ไม่มีอาการเตือน เป็นภัยเงียบที่อาจทำให้เกิดเส้นเลือดในสมองแตก เสี่ยงเป็นอัมพฤต-อัมพาตได้
- ทำให้กระดูกพรุน แตกหักง่าย ดังนั้น ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยโรคไขกระดูก ผู้อยู่ในวัยทอง ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยานี้ติดต่อกันเป็นเวลานาน ควรตรวจภาวะกระดูกพรุนหรือปรึกษาหมอก่อนใช้ยา
- ทำให้อ่อนเพลีย กล้ามเนื้อบริเวณแขน และขาไม่มีแรง จึงปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อ หัวใจเต้นผิดจังหวะหรืออาจหยุดเต้นได้
- ยาหยอดตาที่ผสมสเตียรอยด์ ใช้ต่อเนื่องนานๆอาจทำให้เป็นต้อหิน หรือทำให้เลนส์กระจกตาขุ่นเกิดเป็นต้อกระจก หรือทำให้เกิดติดเชื้อที่ตาได้ง่าย อาจถึงขั้นตาบอด ไม่ควรซื้อยามาหยอดเอง ควรไปให้หมอตรวจและสั่งยาให้ และต้องไปตรวจซ้ำตามหมอนัดทุกครั้ง เพื่อวัดความดันภายในลูกตาซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดโรคต้อหิน
- สเตียรอยด์ชนิดยาทาภายนอก หากใช้นาน ๆ ติดต่อกันจะทำให้ผิวหนังบาง เส้นเลือดที่ผิวหนังแตกง่าย จะเห็นรอยแตกสีม่วงแดงตามผิวหนังที่หน้าท้องและต้นขา ผิวหนังมีลักษณะเป็นมัน อักเสบมีผื่นแดง บางรายอาจเป็นสิวเห่อขึ้นทั้งตัว
- ทำให้อารมณ์แปรปรวนง่าย การใช้สเตียรอยด์ในขนาดสูง จะทำให้เกิดอารมณ์เป็นสุข จึงทำให้ผู้ใช้ชอบใช้จนติดยา แต่ใช้ไปนาน ๆ อาจพบอาการที่เป็นผลข้างเคียงจากยาตามมาได้ เช่น คลื่นไส้, อาเจียน, นอนไม่หลับ, เบื่ออาหาร, กระสับกระส่าย, ปวดศีรษะ, หงุดหงิด เป็นต้น
- การใช้สเตียรอยด์มากเกินขนาด จะทำให้เกิดอาการที่เรียกว่า “คุชชิ่ง ซินโดรม (Cushing Syndrome)” ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของการใช้สเตียรอยด์ในปริมาณที่มาก มีลักษณะที่สังเกตุได้ คือ ใบหน้ากลมคล้ายพระจันทร์ มีไขมันพอกที่ต้นคอ ด้านหลังเป็นหนอก ผิวหนังบาง มีรอยแตกสีม่วงแดงตามผิวหนังที่หน้าท้องและต้นขา
มีข้อมูลทางวิชาการยืนยัน ว่าผู้ที่มีอาการถึงขั้น คุชชิง ซินโดรม จะมีความเสี่ยงถึงขั้นเสียชีวิตจากโรคไตสูงถึง 12 เท่า เสี่ยงต่อกระดูกหักจากกระดูกผุ 23 เท่า
ข้อแนะนำ
- ตรวจสอบยี่ห้อ เครื่องหมาย อย. ก่อนเลือกซื้อครีมบำรุงผิวทุกครั้ง
- ทดสอบครีมบำรุงผิวที่แขนทุกครั้งก่อนใช้ เพื่อดูอาการแพ้
- ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร หากสงสัยว่ามีอาการข้างเคียงจากยาสเตียรอยด์
